Όταν Ακούω Κρήτη

Ο Κρητικός παραδοσιακός όμιλος Γιάννη και Γιώργου Μεγαλκάκη κυκλοφόρησε σε μία πολυτελή έκδοση/κασετίνα με 2DVD, 1CD και αναλυτικό ένθετο την παράσταση:΄΄ΟΤΑΝ ΑΚΟΥΩ ΚΡΗΤΗ΄΄ την οποία παρουσίασε στις 19 Μαρτίου 2005 στο ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ στην Αθήνα. Κυκλοφορεί από τις μουσικές εκδόσεις ΣΕΙΣΤΡΟΝ.Η παράσταση παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία,στο Ανοιχτό Θέατρο Παπάγου στην Αθήνα στις 25 Ιουνίου 2005,στον Δήμο Αρχάνες στην Κρήτη στις 13 Αυγούστου 2005 ,στο Θέατρο Ανατολικής Τάφρου στα Χανιά στις 31 Αυγούστου 2005,στο φεστιβάλ ΄΄ΥΑΚΙΝΘΕΙΑ΄΄στα Ανώγεια Ρεθύμνης στις 23 Ιουλίου 2006 , στο Ηράκλειο στις 24 Ιουλίου 2006 ,υπό την αιγίδα της νομαρχίας Ηρακλείου,στο θέατρο RIALTO στην Κύπρο στις 21 Οκτωβρίου 2006 στα πλαίσια των χειμερινών παραστάσεων του θεάτρου και στα ΤΖΑΝΙΔΑΚΕΙΑ 2007 στις 11 Αυγούστου 2007 στο θέατρο Ερωφίλη στο κάστρο Φορτέτζα στο Ρέθυμνο.Αποτελεί σπουδαίο εγχειρίδιο για την προβολή και ανάδειξη πολλών άγνωστων πτυχών της κρητικής μουσικοχορευτικής παράδοσης, αφού περιέχει οδοιπορικό-ντοκουμέντο σε ολόκληρη την Κρήτη, από το Καστέλι Κισσάμου έως την κάτω Ζάκρο στην Ανατολική Κρήτη, γεγονός που πραγματοποιείται για πρώτη φορά από χοροδιδασκάλους.Στην ταινία χορεύουν ηλικιωμένοι αλλά και νέοι χορευτές τοπικούς χορούς. Παίζουν καταξιωμένοι μουσικοί όπως ο Δημήτρης Πασπαράκης ,ο Δημήτρης Σγουρός, ο Χαρίλαος Παπαδάκης και πολλοί άλλοι ,μας εξηγούν και μας περιγράφουν οι ίδιοι τα παλιά γλέντια, τους χορευτές ,τους παλιούς μουσικούς και για πολλά άλλα.Επίσης παρέες μας τραγουδούν τα γνήσια ριζίτικα τραγούδια.Είναι ένα θέαμα που συνδυάζει την κρητική παραδοσιακή μουσική και τον χορό με την κινηματογραφική εικόνα, αντιμετωπίζει με κριτική διάθεση το φολκλόρ, και αναζητά με χιούμορ, σκεπτικισμό αλλά και αγάπη, τους λόγους που ακόμα και σήμερα κάποια στοιχεία της παράδοσης αυτής μας συγκινούν.Παρουσιάζονται 19 κρητικοί χοροί, από τους πλέον διαδεδομένους (πεντοζάλι, συρτός, μαλεβιζιώτης, σούστα) μέχρι τους πιο σπάνιους τοπικούς ή ξεχασμένους χορούς, οι οποίοι καλύπτουν γεωγραφικά ολόκληρη την Κρήτη (ρόδο, εθιανός πηδηχτός, κουτσαπαδιανός, ανωγειανός πηδηχτός, αγκαλιαστός κ.ά.). Οι μουσικοί χρησιμοποιούν μεγάλο αριθμό παραδοσιακών οργάνων: λύρα, βιολί, λαούτο, μαντολίνο, μπουλγαρί, ασκομπαντούρα, θιαμπόλι, νταούλι, και πάνω σε παραδοσιακούς σκοπούς δίνουν τις δικές τους ερμηνείες. Οι μουσικοί συνοδεύουν ιστορίες που ακούγονται στο βίντεο. Οι τραγουδιστές παίρνουν ατάκα από ένα σχόλιο.Η εικόνα λειτουργεί σαν σκηνικό στο χορό. Και όλοι μαζί (μουσικοί, χορευτές, ήρωες του ντοκιμαντέρ) συνιστούν έναν ποικιλόμορφο θίασο από ένα νησί που ξέρει να εκφράζει τα μεγαλύτερα συναισθήματά του μέσα από το τραγούδι και το χορό.

Έχει σκοτεινιάσει…ξεκουράζω το βλέμμα μου στη θάλασσα, η ψυχή μου ηρεμεί, νιώθω την σκέψη μου να με αφήνει….χιλιάδες εικόνες…μπροστά μου χορεύουν κάποιοι γέροντες, μία παρέα καθισμένη στη τάβλα τραγουδάει ριζίτικο, χιλιάδες σκοποί και μελωδίες αντιλαλούν στο μυαλό μου.Ξαφνικά μπροστά μου βλέπω τον Μαριάνο, τον Χάρχαλη, τον Τζέγκα, τον Ναύτη, τον Χαρίλαο, τον Κουτσουρέλη, τον Πλακιανό, τον Φουσταλιέρη, τον Μπαξεβάνη ,την Λαυρεντία, τον Μούντη, τον Θανάση, τον Στραβό, τον Καρεκλά, τον Σταυρούλη, τον Λυρατζάκη, τον Καλογερίδη, τον Δερμιτζογιάννη,Χριστέ μου ο Ψαρονίκος!Με κοιτούσαν όλοι με το ίδιο βλέμμα και ψιθύριζαν κάτι… -Δεν σας ακούω! φωνάξτε! η καρδιά μου χτυπάει δυνατά! Ένα χέρι νιώθω να ακουμπάει τον ώμο μου. -Καλοστρατιά παιδί μου! -Η γιαγιά μου η Ελένη! η γαλάζια θωριά της καρφώνει τα μάτια μου…. χάνεται… Τρέχω και περνάω μέσα από την Γραμβούσα, το Καστέλι ,τα Χαρχαλιανά, τα Παλαιά Ρούματα, τις Λουσακιές, το Θέρισο, την Ανώπολη, τον Καλλικράτη ,τον Αγ. Ιωάννη,την Ασή Γωνιά, τον Εμπρόσνερο, το Ξηροστέρνι, το Γαβαλοχώρι, το Αμάρι, τα Ανώγεια, την Εθιά ,το Μαλεβύζι, το Ροτάσι, την Κριτσά, τον Κρούστα, την Σητεία,την Ιεράπετρα… Κάθομαι στην Ζάκρο και νιώθω δέος! Ακούω φωνές : «η παράδοση έσβησε» , «δεν υπάρχουν πια μερακλήδες» , «όλα γίνανε εμπόριο»… Καταρρέω από την θλίψη μου.. Ξαφνικά κατακυριεύει τα αυτιά μου ο συρτός του Ροδινού! ανατριχιάζει το κορμί μου! Μονολογώ: «Για σένα ζω» -Γιατί κλαίς; ξυπνάω και βλέπω ένα ξανθό μπόμπιρα να με κοιτάζει απορημένος. -Ωχ! πέρασε η ώρα! θα αργήσω στο μάθημα.. Στο αυτοκίνητο, σκέφτομαι συνέχεια αυτό που μου ψιθύριζαν αυτοί οι ημίθεοι μουσικοί. …Θα σηκώνω τα χέρια μου να χορεύω μέχρι  να πάω κοντά τους να μου το πουν! Στην αφεντιά σας… Γιάννης Μεγαλακάκης

Εισαγωγικά σημειώματα

Ο Κρητικός πολιτισμός, οι ρίζες του οποίου χάνονται στα βάθη των αιώνων ,είναι μοναδικός και προκαλεί το θαυμασμό σε όλη την ανθρωπότητα. Την πολιτιστική αυτή κληρονομιά οφείλουμε να διατηρήσουμε αλλά κυρίως να συνεχίσουμε έργα αντάξια της παράδοσης αυτής. Ένα μεγάλο τμήμα του κρητικού πολιτισμού αποτελεί η λαϊκή παράδοση ,με τα ήθη και τα έθιμα του νησιού μας. Θεματοφύλακες αυτής της μεγάλης παράδοσης είναι οι αδελφοί Μεγαλακάκη, την οποία διαφυλάττουν και διαδίδουν με σεβασμό και αυθεντικότητα. Τους αξίζουν θερμά συγχαρητήρια. Δημήτρης Σαρρής Πρώην νομάρχης Ηρακλείου

Κάθε ωραίο μας χρεώνει την ανακάλυψή του και η Κρήτη είναι αυτό που δεν φαίνεται . Ο χορός είναι η προβολή των αξιών του Κρητικού. Όμως η εποχή της ευκολίας και της εξωστρέφειας αδυνάτισε τη λειτουργία και θάμπωσε την εικόνα του. Οι αδερφοί Μεγαλακάκη ανασκάπτουν και αποκρυπτογραφούν τους χορούς των αισθημάτων μέσα από την σημερινή δυσανάγνωστη πραγματικότητα και αποδεικνύουν τελικά πως η περηφάνια έχει το βλέμμα χαμηλά. Λουδοβίκος των Ανωγείων

Η Ομάδα Έκφρασης Κρητικών Χορών Γιάννη και Γιώργου Μεγαλακάκη αξίζει θερμά συγχαρητήρια για το έργο τους «Όταν ακούω Κρήτη». Τόσο η καταγραφή του σπάνιου μουσικού και χορευτικού υλικού όσο και η επεξεργασία του που κατέληξε σε μια καλά οργανωμένη και καλόγουστη παράσταση έγιναν με μεγάλη ευαισθησία και υπευθυνότητα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί η σπουδαία δουλειά της ομάδας των μουσικών που απέδωσαν με ώριμο και ισορροπημένο τρόπο τις μελωδίες που συνόδευαν τους χορούς. Ελπίζω αυτή η δουλειά να είναι απλώς η πρώτη από πολλές ισάξιες και ακόμα καλύτερες από αυτή την ομάδα. Ross Daly

Μια πάρα πολύ καλή προσπάθεια καταγραφής και παρουσίασης ενός πλήθους ‘ξεχασμένων’ χορών. Είναι ο κρίκος της αλυσίδας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που με κάποιο τρόπο έπρεπε να αποτυπωθεί και να παρουσιαστεί στο ευρύ κοινό. Zαχαρίας Σπυριδάκης

Μια πάρα πολύ καλή προσπάθεια καταγραφής και παρουσίασης ενός πλήθους ‘ξεχασμένων’ χορών. Είναι ο κρίκος της αλυσίδας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που με κάποιο τρόπο έπρεπε να αποτυπωθεί και να παρουσιαστεί στο ευρύ κοινό.Είναι ιδιαίτερα καλόδεχτες πρωτοβουλίες και συστηματικές προσπάθειες, όπως αυτή του Γιάννη και του Γιώργου Μεγαλακάκη, που καταλήγουν στην παράσταση και στην έκδοση, έχοντας όμως προηγηθεί επιτόπια έρευνα, καταγραφή και βιωματική σχέση με το πρωτογενές υλικό.Στις εικόνες και τις μαρτυρίες που κατέγραψαν, με τον φακό της Νάνση Μπινιαδάκη σ’ ένα μικρό μουσικό οδοιπορικό σ’ όλη την Κρήτη, προσπάθησαν ν’ αποτυπώσουν αισθήσεις και συγκινήσεις, το ύφος και το ήθος της κρητικής μουσικοχορευτικής παράδοσης στις πηγές της. Λάμπρος Λιάβας Καθηγητής Εθνομουσικολογίας Παν/μιου Αθηνών

Επιτέλους μια έκδοση που ξεφεύγει από την τετριμμένη παράσταση-παράταξη χορών, πλαταίνοντας το πεδίο του θεατή προς συγγενείς εικόνες ,διηγήσεις ,πρόσωπα των περασμένων καιρών ,όλα δεμένα αρμονικά με αγάπη προς το αντικείμενο και σοβαρότητα, καταφέρνοντας να δείξει ότι ο χορός στην Κρήτη είναι ακόμα δεμένος με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων ,με το τραγούδι και τη μουσική. Άλκης Ράφτης Πρόεδρος του Θεάτρου ΄΄Δόρα Στράτου΄΄ και του Διεθνούς Συμβουλίου Χορού CID ,UNESCO

Θα ήθελα να σας συγχαρώ για την επαγγελματική σας ενασχόληση με ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως η προσπάθεια να συντηρήσετε, να διδάξετε και να διαδώσετε τον κρητικό χορό, βασικό στοιχείο του κρητικού παραδοσιακού πολιτισμού. Η κυκλοφορία του δίσκου σας θα δώσει τη δυνατότητα στους ενδιαφερομένους, κρητικούς και μη, να εντρυφήσουν στο θέμα μέσα από την προσεκτική εργασία συγκέντρωσης υλικού και αναπαράστασης των χορών από το συγκρότημά σας. Με τις πιο θερμές ευχές μου για τη συνέχιση του έργου σας και την επιτυχή αποδοχή από το κοινό του δίσκου που κυκλοφορεί. Αικατερίνη Πολυμέρου – Καμηλάκη Διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Στην παρούσα έκδοση παρουσιάζονται μεταξύ άλλων παλαιοί αλλά και νεότεροι σκοποί και χοροί. Απαντώνται σκοποί οι οποίοι έχουν ατονήσει ή και εκλείψει τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα αναφέρω το Ρόδο (βλ. dvd 1, No 5), τον Κουτσαπαδιανό (βλ. dvd 1, No 7), τον Απανωμερίτη (βλ. dvd 1, No 8), το Μικρό – Μικράκι (βλ. dvd 2, No 10) κ.ά. Εντύπωση προκαλεί η περίπτωση του Εθιανού πηδηχτού (βλ. dvd 1, No 1) που προέρχεται από την Εθιά της ανατολικής Κρήτης. Ο χορός αλλά και ο σκοπός, τα επιμέρους δηλαδή γυρίσματα (οι δίμετρες μουσικές φράσεις), δεν χρησιμοποιούνται πλέον σε ευρεία κλίμακα, τουλάχιστον τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Η διαπίστωση και μόνο ότι οι αδερφοί Μεγαλακάκη κατάφεραν να ανασύρουν από τις μνήμες των ντόπιων τον συγκεκριμένο σκοπό και χορό, επιβεβαιώνει την αξία, την ποιότητα και τη σοβαρότητα της παρούσας έκδοσης.Θεωρώ ότι η εργασία αυτή αποτελεί πρότυπο στο είδος της και στο μέλλον θα αποτελέσει οδηγό για ανάλογες εκδόσεις. Ειρήνη Β. Θεοδοσοπούλου Δρ. Εθνομουσικολογίας Παν/μίου Αθηνών